Når vennskap er vanskeleg

• I generell del av Kunnskapsløftet 2020 står det: Dei normene og verdiane som pregar læringsfellesskapen, har stor betydning for den sosiale utviklinga til elevane. Vennskap skaper tilhøyrsle og gjer oss alle mindre sårbare. Når vi sjølv opplever å bli anerkjend og vist tillit, lærer vi å verdsetje både oss sjølv og andre. Elevane skal lære å respektere ulikskap og forstå at alle har ein plass i fellesskapen.

• Folkehelse og livsmeistring: Aktuelle områder innenfor temaet er fysisk og psykisk helse, levevaner, seksualitet og kjønn, rusmidler, mediebruk, og forbruk og personlig økonomi. Verdivalg og betydningen av mening i livet, mellommenneskelige relasjoner, å kunne sette grenser og respektere andres, og å kunne håndtere tanker, følelser og relasjoner hører også hjemme under dette temaet. 

Temaet denne timen er «Når vennskap er vanskeleg». Vi veit at mange ungdomar opplever det slik, og at det kan vere mange ulike grunnar til det. Samtidig er dei så avhengig av å kjenne at dei har venner, og å meistre desse vennerelasjonane. I denne timen vil vi at elevane skal bli meir medvitne ulike vanskar som kan oppstå i vennskap, og kva dei kan gjere når det eventuelt vert slik. Om de ikkje tidlegare har brukt timen «Einsam» er dette også ein viktig del av temaet som mange slit med.

Det du skal ha med til denne timen er: 

• Eventuelt nokre blanke ark som elevar kan notere på. 
• Innstruksjonar til denne timen: Instruksjonar for lærar - Venner 10. trinn NN (PDF, 253 kB) eller Instruksjoner for lærer - Venner 10. trinn BM (PDF, 268 kB) 
• Å vere ein andre kan stole på - NN (PDF, 4 MB) eller Å være en andre kan stole på - BM (PDF, 4 MB) 

Bruk gjerne leikar frå dette leikeheftet: io.kommune.no/tjenester/skole-og-utdanning/robust-ungdom/lekehefte/

Temaet Venner på 10. trinn handlar om når vennskap er vanskeleg. For mange er det vanskeleg ofte, medan andre har ei stabil gruppe venner over tid og kjenner seg trygge på desse.

Det er mykje som kan vere vanskeleg med venner i denne alderen: Kven kan eg eigentleg stole på? Kva seier vennane mine om meg når eg ikkje er der? Likar dei meg eigentleg? Kvifor finn eg ingen venner eg kjenner eg høyrer til saman med? Vil eg nokon gong få gode venner i livet mitt? 

Ungdomane er i ein brytningsfase på fleire arenaer. Dei veit at dei snart skal vidare i livet, dei kan sjølv velje kva skole dei vil gå på neste år, og fleire har gitt opp å finne nære venner på skolen dei går på no. Dei held berre ut på eit vis. 

Nokre går gjennom livet med ei fast gruppe venner som held saman i det meste. Men det er nok meir vanleg at ein byttar venneflokk fleire gongar gjennom livet. Dei ein deler noko av kvardagen med, kan bli vennane ein har i den perioden ein har dette saman. Det betyr jo at vennskap kjem og går, og det vil nokon gongar vere veldig fint og andre gongar trist, vondt og einsamt.

Mange ungdomar uttrykker at dei kjenner seg einsame. Dette kan også vere ungdomar som er sosiale og er mykje saman med andre. Det er ikkje om ein er saman med andre eller ikkje som avgjer om ein kjenner seg einsam, men om ein kjenner at ein høyrer til saman med andre på eit sterkare relasjonelt nivå. Er vi viktige for kvarandre?

Så kva kan foreldre gjere for å støtte ungdomar som slit med vennskap? Vi kan dessverre ikkje fikse det for dei. Ikkje ta vekk smerten av det som gjer vondt. Men vi kan dele det med dei, og la dei sleppe å kjenne på dette aleine. Målet i ein samtale om dette med ungdomen din treng ikkje vere å finne ei løysing eller gi eit godt råd. Det er viktigare at du viser at du kan vere saman med ungdomen din og tåle å høyre at dette gjer vondt. Korleis kjennes det å ha det slik? Ton deg inn i følelsen og vis at du forstår, eller prøver å forstå. Det er jammen ikkje rart at ungdomen din er lei seg/skuffa/redd/sint/sur/irritert/skamfull når dette har skjedd! Det ville nok dei fleste ha vore! Gi gjerne håp om at det skal bli betre seinare, for det vil det nok bli. Men akkurat no gjer det vondt, og det å vite at du forstår - og tåler å vere med inn i den følelsen - kan vere god nok hjelp til at ungdomen sjølv klarer å finne ei løysing.

Og kva med ein biltur i lag? Bake noko saman? Sjå ein serie i lag? Det er ikkje sikkert ungdomen din ikkje vil vere saman med deg sjølv om det kan sjå slik ut! Det å "henge med" foreldra sine av og til, kan kjennast langt betre og viktigare enn ungdomen er villeg til å innrømme.

Elevar kjem ofte til oss for å snakke om ting dei tenker på om venner. Alt frå at ein føler ein ikkje blir likt, ikkje er like bra som andre, om konfliktar som er vanskelege å løyse, eller at ein er bekymra for venner som ikkje har det bra. Slike tankar kan ta stor plass. Det er normalt med ulike typar vennskap, nære venner og venner som sviktar eller vel andre å vere med. Ungdom er naturlig nok opptatt av andre, har ønske om å vere ein god venn og ønske om å bli likt av andre.  

Helsesjukepleiar kan mykje om vennskap og det å inkludere, om å bygge sjølvbilde, kvardagsmot, om å heie på kvarandre, om følelsar og tankar. I samtale med helsesjukepleiar kan ein ved å sette ord på tankane sine, finne løysingar og moglege andre måtar å nærme seg andre på. Ved å ta i bruk ulike teknikkar/verktøy kan det bli lettare for den unge å møte dei andre og ein kan begynne å øve på det ein kjenner er vanskeleg eller utfordrande. I samtalen oppdagar gjerne den unge at det som er vanskeleg eller det den unge vert utsett for ikkje er greitt og at det er viktig å få hjelp og slutt på det som evt. skjer.  

Ungdom er mykje på sosiale media og mykje av vennskapa skjer og blir skapt der. Det er på godt og vondt. Nokon gongar kan slike vennskap skape uro og bekymring eller stele tid frå nattesøvnen. Det å sette grenser for seg sjølv i forhold til sosiale media kan vere noko å snakke med helsesjukepleiar om. Det kan også vere nyttig å snakke om det å kunne vere sin eigen bestevenn, det å trivast med livet og det å stelle godt med seg sjølv, tenke gode tankar om seg sjølv. Alt dette har med helse å gjere. Å ha fokus på helse er noko vi helsesjukepleiarar er opptatt av at ungdom skal bli bevisste på. 

Etter timane om dei ulike tema er det veldig fint om elevane får høve til å jobbe vidare med temaet. Oppgåvene under er laga slik at dei kan brukast fleksibelt. 

Vi anbefalar at elevane sjølve får velje kva oppgåve dei vil jobbe vidare med, og om dei vil jobbe individuelt eller i gruppe. 

Det er også mogleg for faglærar i ulike fag å velje ut ei eller fleire av desse og inkludere i opplæringa av andre fag. Alt som gjer at elevane får moglegheit til å fortsette å jobbe med desse temaene som dei sjølve har sagt dei ønsker å lære om, er bra! 

Kompetansemåla som står under kvar oppgåve er rettleiande. Det vil kunne vere fleire kompetansemål som er relevante i kvar oppgåve, og det kan vere at nokre av dei ikkje er relevante etter korleis de vel å bruke oppgåva, og korleis elevane vel å løyse den.

• Høyr denne songen: P3LIVE: Emma Steinbakken - «Vi kanke være venner» (Cover) - YouTube Er det slik at vi ikkje kan vere venner igjen etter eit relasjonsbrot? Korleis kan ein reparere og gå vidare? Skriv ein tekst der du reflekterer rundt dette.

Relevante kompetansemål

Eleven skal kunne bruke fagspråk og argumentere saklig i […] skriftlige framstillinger om norskfaglige og tverrfaglige temaer. (norsk)

Eleven skal utforske og reflektere over hvordan musikk, sang og dans som estetiske uttrykk er påvirket av og uttrykk for historiske og samfunnsmessige forhold. (musikk)

Songen: Vi Kanke Være Venner - YouTube handlar om vennskap som er vanskeleg, men har ingen god video som får fram bodskapen. Lag ei skisse til kva som kunne vore ein god video til denne songen. Kva ønskjer du å få fram? Korleis kunne ein filma dette? Kva ulike måtar kunne ein godt fram på for å få fram bodskapen i filmen? Beskriv, teikn eller film skissa. Bruk eventuelt coverversjonen til Julie Bergan P3 Live: Julie Bergan - «Vi Kanke Være Venner» (Unge Ferrari cover) - YouTube

Relevante kompetansemål

Eleven skal kunne utforske og formidle musikalske opplevelser og erfaringer, og reflektere over bruk av musikalske virkemidler. (musikk)

Eleven skal kunne lytte og prøve ut ulike uttrykk og begrunne valg i skapende prosesser fra idé til ferdig resultat. (musikk)

Eleven skal utforske og reflektere over hvordan musikk, sang og dans som estetiske uttrykk er påvirket av og uttrykk for historiske og samfunnsmessige forhold. (musikk)

Lag ein podkast der du/de snakkar om tillitsbrot.  Kanskje vil de dele ei historie anonymt? Få gjerne med korleis det enda og kvifor det kan vere lurt å behalde relasjonen. Gjerne lag podkasten på engelsk.

Relevante kompetansemål

Eleven skal kunne uttrykke seg med flyt og sammenheng med et variert ordforråd og idiomatiske uttrykk tilpasset formål, mottaker og situasjon (engelsk).

Eleven skal kunne stille spørsmål og følge opp innspill i samtaler om ulike emner tilpasset ulike formål, mottakere og situasjoner (engelsk).

Eleven skal kunne bruke fagspråk og argumentere saklig i diskusjoner, samtaler, muntlige presentasjoner og skriftlige framstillinger om norskfaglige og tverrfaglige temaer. (norsk)

Lag ein video, eller eit utkast til ein tiktok-film som gir tips til korleis ein kan vere ein god venn, også når ting blir vanskeleg. Bruk ulike verkemiddel, tekst og musikk for å få fram bodskapen. 

Relevante kompetansemål

Eleven skal kunne øve på og gjennomføre danseaktivitetar frå ungdomskulturar og andre kulturar, og saman med medelevar skape og presentere dansekomposisjonar. (kroppsøving)

Eleven skal kunne utøve et variert repertoar av musikk, sang, andre vokale uttrykk og dans. (musikk)

Eleven skal kunne samarbeide med andre om å planlegge og gjennomføre øvingsprosesser hvor det inngår selvvalgt sang, andre vokale uttrykk, spill på instrumenter eller dans, og formidle resultatet i gruppe eller individuelt. (musikk)

Eleven skal kunne fordype seg i en visuell uttrykksform og/eller en håndverksteknikk, utforske muligheter gjennom praktisk skapende arbeid og presentere valg fra idé til ferdig resultat. (kunst og handverk)

Sjå filmen 8 Signs Someone Cannot Be Trusted - YouTube. Denne videoen er typisk amerikansk i måten den kategoriserer personar. Stemmer det dei formidler i denne filmen? Kva av det kan stemme og kva kan ikkje stemme? Er det alltid slik at nokon ikkje er til å stole på? Korleis vil vi vere i møte med nye menneske? Er det lurt å berre leite etter det negative eller kan det vere betre å sjå på det positivet? Samanlikn bodskapen i denne filmen med «stole-på-filmen» og skriv ned dine tankar.

Relevante kompetansemål

Eleven skal kunne bruke fagspråk og argumentere saklig i […] skriftlige framstillinger om norskfaglige og tverrfaglige temaer. (norsk)