Lykke

Dette temaet kan gi opplæring innan kompetansemål der eleven skal kunne:

• identifisere og drøfte etiske problemstillinger knyttet til ulike former for kommunikasjon (KRLE)
• utvikle og bruke mestringsstrategier for å håndtere overganger og utfordringer relatert til utdanning og karriere (utdanningsvalg).
• identifisere og drøfte aktuelle etiske problemstillinger knyttet til menneskerettigheter, bærekraft og fattigdom (KRLE).

I tillegg gir temaet opplæring innan generell del om folkehelse og livsmeistring:

Aktuelle områder innenfor temaet er fysisk og psykisk helse, levevaner, seksualitet og kjønn, rusmidler, mediebruk, og forbruk og personlig økonomi. Verdivalg og betydningen av mening i livet, mellommenneskelige relasjoner, å kunne sette grenser og respektere andres, og å kunne håndtere tanker, følelser og relasjoner hører også hjemme under dette temaet.

Det kan vere fint å ha realistiske forventningar til lykke. Sjølv om Noreg ikkje lenger har topp-plasseringa på lykkerangeringa over land i verda, er vi blant dei 10 beste landa å bu i. Det betyr ikkje at nordmenn flest går rundt og stråler av lykke. Det å skilje det å vere privilegert og ha det bra, frå det å kjenne den intense følelsen av lykke, kan vere greitt.

Det ser ut som noko av det som trekker Noreg nedover på lista over lykkelege land er at unge no har lågare forventningar om korleis framtida vil bli. Mykje har skjedd på få år som har endra korleis det er naturleg å tenke om framtida. Det kan vere fint å la elevane få sette ord på unge sine tankar om framtida.

Det å vere takksam for det som er bra, er nyttig i eit livsmeistringsperspektiv. Difor er det lurt å trene seg på det. Det er likevel greitt å vere klar over at dette ikkje ligg like lett for alle. Det er greitt. I kva grad elevane klarer å reflektere over kva dei er takknemlege for etter 10 år på skole, vil nok variere enormt frå klasse til klasse. Truleg vil enkelte berre fjase det bort. Men kanskje vil elevane likevel kunne reflektere over dette sjølve? Målet er jo ikkje å takke skolen, men å kjenne at ein er takknemleg inni seg.

Vi har ikkje laga jobbe-vidare-oppgåver denne månaden, og der er heller ingen time i juni. Vi reknar med de har andre ting å bruke tida på no. Men om det faktisk er no de har tid vil vi tru der er mykje frå tidlegare månadar og år i Livet&Sånn de kan hente fram og bruke no!

Det du skal ha med til denne timen er:

• Instruksjonar for lærar - Takknemleg 10. trinn NN (PDF, 337 kB) eller 
• Instruksjoner for lærer - Takknemlig 10. trinn BM (PDF, 378 kB)

10 år i grunnskolen er straks over. Denne timen minner ungdommane om at det å vere takknemleg for det som er bra i livet er eit av fleire verktøy dei kan ha med seg i livsmeistringa vidare.

Samtidig ser det ut som unge sine tankar om framtida har endra seg mykje dei siste åra. Så pass mykje at framtidstru/framtidsfrykt trekker Noreg nedover på lista over lykkelege land i verda. Etter nokre år med fokus på klimaendringar, med pandemi, og så krig i Europa og endringar i økonomi og arbeidsliv, er det ikkje så rart at unge ikkje lenger tek det for gitt at alt vil gå dei godt framover.

Har du ungdom heime som uttrykker frykt for framtida for seg sjølv eller verda? Det kan vere lett å møte dei med å prøve å forklare at dei tek feil, at dei ikkje treng å frykte dette og gi uttrykk for at dette skal gå bra. Det er ikkje nødvendigvis feil, men om du har ein ungdom som kjenner frykt, så vil denne tilnærminga truleg prelle av. Frykt møter ein best med validering (lenke til film om validering). Du kan validere følelsen frykt for framtida sjølv om du ikkje er redd sjølv, eller er ueinig i resonnementet den unge legg til grunn for frykta si. Ton deg inn med stemmeleie og kroppsspråk og sei til dømes «Eg forstår godt at du vert redd for kva framtida bringer no når det er så mykje fokus på …» «Eg trur mange unge reagere slik som du. Det er jammen ikkje rart.» «Når vi var unge slapp vi å kjenne denne frykta, for verda var annleis då. Det må vere skummelt å høyre om alt som skjer rundt oss no i ei tid der de skal ha fokus på å forme eiga framtid.»

Du kan ikkje ta frå ungdommen frykta ved å sei at du ikkje er einig med det som står i media, eller ved å sei at du trur det går bra. Du har ikkje lenger ein posisjon for ungdommen din der det du seier alltid tel meir enn det media og venner seier. Om du viser at du forstår deira frykt for framtida vil dei lettare vere opne for å høyre dine argument også.

Temaet denne månaden handlar om å hjelpe elevane å legge merke til det som er bra i livet, og kjenne glede over dette. Oftast når elevar kjem for å snakke med oss, er det fordi noko i kvardagen deira ikkje er bra. Det viktigaste vi gjer då er å validere deira oppleving av dette, vise at vi forstår dei, bekrefte følelsar og tankar, og finne ut saman med dei kva dei treng for å få det betre. Det å jobbe med takksemd skal ikkje føre til dårleg samvit for å ikkje vere takknemleg!

Mange som kjem til oss slit mykje med dårleg samvit. Kanskje har dei familiemedlemmar eller nære venner som ikkje har det bra og kjenner på dårleg samvit for at dei har det kjekt saman med andre. Då kan vi hjelpe dei til å forstå at det ikkje er god hjelp for den som ikkje har det bra, at andre unngår å ha det bra sjølv.

Å skape glede, søke etter å gjere noko som er kjekt, kan vere viktig i tider der ein har det vanskeleg. Ved å gjere noko kjekt kan ein vekke gode hormon som igjen fører til gode følelsar. Nokre gongar må vi øve oss på å leite etter takknemlegheiter. Sjå etter små gleder og prøve å ikkje samanlikne oss med andre og sette standard på glede ut frå det. 

Det passar ikkje for alle å leite etter det som er bra for å kjenne seg takknemleg. Ein merkar fort om ungdommen ein snakkar med opplever dette hjelpsamt, eller om det berre blir nok ein ting som gjer at ein kjenner seg mislukka. Dette er ei av vurderingane vi helsesjukepleiarane gjer i våre samtalar, og så tilpassar vi verktøya våre til den eleven vi møter her og no.